Ovaj članak može da se sluša Poslušajte tekst koji slijedi u nastavku
„Rat u Bosni i Hercegovini je završen prije 26 godina. Sada se upozorava da bi ponovo mogao da izbije”, tako počinje tekst u uglednom nejmačkom nedjeljniku Cajt. List podsjeća na nedavni izvještaj visokog predstavnika u BiH, Kristijana Šmita UN, koji kaže da se Bosna i Hercegovina „suočava sa najtežom egzistencijalnom prijetnjom u posljeratnom periodu”.
„To bi bio kraj države BiH”
„Neposredni povod za pismo upućeno UN-u je čovjek po imenu Milorad Dodik”, navodi se u tekstu i dodaje da je on od 2006. najmoćniji čovjek Republike Srpske. Takođe se podsjeća da je Dodik sredinom oktobra najavio otcjepljenje RS i osnivanje sopstvene armije, policije, tajne službe… „To bi bio kraj države Bosne i Hercegovine”, ističe autor i naglašava da ovo nije prvi put da Dodik prijeti takvim koracima.
„Proteklih godina je na ovaj način uvijek iznova uspijevao da od međunarodne zajednice (čitaj: Evropa i SAD) iznudi ustupke. To može da zvuči prilično bizarno ako se u obzir uzme da Dodikova RS ima jedva 1,2 miliona stanovnika, ekonomski je beznačajna i pri tom debelo zadužena. Ali, njegova moć ucjenjivanja je poprilična, jer Bosna i Hercegovina je i nakon dvije i po decenije od kraja rata i dalje nepomirena i nestabilna.”
Dodik je pušten da radi šta hoće
Autor se u tekstu osvrće i na Dejtonski sporzaum koji je trebalo da obezbijedi pacifikaciju, demokratizaciju i evropeizaciju zemlje. „Ali, Bosna i Hercegovina je od toga udaljenija nego ikad. I nisu samo problem nacionalističke vođe poput Milorada Dodika. Odgovornost za to snosi i Evropska unija. Ona je u velikoj mjeri izgubila interes za ovu balkansku zemlju i danas očigledno nema ni političku volju ni koherentnu strategiju kako bi pokrenula ozbiljnu politiku prema Bosni, koja bi obezbijedila uspjeh. Evropa i Sjedinjene Američke Države su do sada imale mogućnost da čovjeku poput Dodika u svakom trenutku postave granice. Ali, to se nije dogodilo. Oni su ga pustili”, kaže se dalje u tekstu i naglašava da „on igra igru koja mu je dozvoljena”.
List ukazuje da se Bosna i Hercegovian politički, ekonomski i socijalno nalazi u silaznoj spirali i da je to ono što Dodikove provokacije čini opasnijim nego ranije. „Ali, tu je još jedan razlog, brige da se prijeteća eskalacija uzme za ozbiljno. Jer, međunarodno okruženje se posljednjih godina znatno promijenilo. Smanjena pažnja EU i Sjedinjenih Država za Balkan stoji nasuprot rastućem uticaju Kine i Rusije. Dok Kina u regionu slijedi prvenstveno ekonomsko-političke interese, ruski predsjednik Vladimir Putin koristi Balkan za strateško zadiranje u Evropu. Tu se uklapa i to što je u Srbiji na vlasti autoritarni vladar Aleksandar Vučić, koji se postepeno udaljava od Evropske unije i kao da se sve više približava svojoj militantnoj prošlosti”, piše Cajt i podsjeća da je tokom 1990-ih Vučić bio „ultranacionalista”. „Tada je i on potpirivao na rat u Bosni.”
List Velt u tekstu pod naslovom „Evropi na Balkanu prijeti nova kriza” pokušava da o situaciji u regionu zapadnog Balkana, a prvenstveno BiH da odgovore na nekoliko pitanja:
– Koliko je situacija ozbiljna?
Situacija potencijalno može da eskalira. Najmoćniji srpski političar u BiH, Milorad Dodik želi da odvoji srpski dio zemlje (Republiku Srpsku) od Bosne i Hercegovine.
– Ko je čovjek, koji provocira eskalaciju?
Milorad Dodik je krajem 1990-ih prvi put postao premijer srpske republike. Tada je važio za umjerenog. Ali, on je gladan vlasti i shvatio je da politikom duž etnički prelomnih linija može da održava stanje. Njegove pozicije su danas radikalnije. Negira genocid u Srebrenici, a Bosnu naziva „koncentracionim logorom za srpski narod”.
– Ko ga podržava?
Proteklog vikedna posjetio ga je mađarski premijer Viktor Orban – ali, nije otputovao u Sarajevo niti se susreo s drugim predstavncima vlade. Mađarska je svjetionik za nacionaliste u Evropi. Uz Dodika je i srpski predsjednik Aleksandar Vučić, jer on na kraju želi da bosansku srpsku republiku pripoji „matici” Srbiji. I Vladimir Putin. Jer, nestabilnost na Balkanu mu ide na ruku.
– Šta radi Zapad?
Dodikova imovina u SAD je zamrznuta. Amerikancima nije dozvoljeno da posluju s njim. EU se pak vajka da posegne za sankcijama. (…) Zemlje zapadnog Balkana su zbog svog položaja strateški važne. Već godinama je u planu da se ove zemlje srednjeročno prime u EU. Ali, pristupni pregovori koče. A to daje podstrek nacionalistima poput Dodika. S druge strane omogućava Rusiji i Kini ili Turskoj i državama Persijskog zaliva da iskoriste ogorčenost prema Briselu. Ako Zapad ne učini po pitanju ove dvije stvari, prije svih će profitirati Kremlj: raspad Bosne bi za Rusiju bio „idealan scenario”, kaže ekspertkinja za zapadni Balkan Majda Ruge iz trusta mozgova „Evropski savjet za međunarodne veze. Ona kaže da bi se tako „raspalo spoljnopolitičko nasljeđe SAD, u susjedstvu EU bi zavladao haos a u najbiljem slučaju Bosna bi se razvila u konfederaciju. Gledano iz ruskog ugla, zauvijek nesposobnu da donosi spoljnopolitičke odluke”.
