Kada se danas govori o učešću stranih dobrovoljaca i plaćenika u ratovima koji su voðeni na prostoru bivše Jugoslavije 1991.-1999. godine, većinom se to svodi na one iz muslimanskih zemalja. Meðutim, u ovim ratovima učestovali su brojni dobrovoljci i plaćenici iz evropskih zemalja, meðu njima posebno iz zemalja sa većinskim pravoslavnim stanovništvom.Broj ovih posljednih procjenuje se izmeðu 529 i 614 koji su bili iz Rusije, Grčke, Rumunije i drugih zemalja. (1) Njih oko pedeset je poginulo.U ovom radu ću se prvenstveno baviti ruskim i grčkim dobrovoljcima. Treba napomenuti da je literutura u vezi ove teme veoma skromna i nedostupna.
Ruski dobrovoljci
Prvi ruskih dobrovoljci su se pojavili u Hrvatskoj na samom početku rata.To su većinom bili ljudi koje je rat zatekao u Jugoslaviji. (2) Zanimljivo je to da se ista stvar dogodilo u Drugom Svjetskom Ratu, kada je ruska emigracija u Srbiji zajedno s vladom Milana Nedića formirala Ruski korpus. (3) Prvi grupa dobrovoljaca iz Moskve, Kazahstana i s Urala uključila se u redove Vojske Republike Srpske Krajine i u Arkanove „Tigrove“.
Odmah na početku agresije na Bosnu, 10-15 ruskih dobrovoljaca prebacilo se iz Republike Srpske Krajine u Bosnu i uključili se u paravojnu formaciju Jugoslovenske Narodne Armije „ Beli Orlovi“ čiji je komadant bio Dragoslav Bokan. (4)
Krajem ljeta 1992. godine voodjstvo Jugoslavije i samozvane Srpske Republike u Bosni i Herecegovini vidjeli da će rat u Bosni potrajati te su odlučili da izdvoje više sredstava za organizaciju dolaska ruskih dobrovoljaca. (5) Prve dobrovoljce u ovoj organizovanoj skupini činili su Kozaci. Organizator njihovog puta, smještaja i raspodjele bio je Jaroslav Jastrebov i najvjerovatnije jugoslovenske specijalne službe. (6) Prema jednom dobrovoljcu, oni su u Rusiji dobivali pasoše pa su kao turisti išli do Beograda, gdje su bili smješteni u hotel zatim prebačeni u Istočnu Bosnu. (7) Prvi Ruski dobrovoljački odred formiran je u Trebinju u Septembru 1992. godine. Komadant ovog odreda bio je Valery Vlasenko. (8) Ovaj odred trajao je do kraja novembra 1992. godine. Drugi ruski dobrovoljački Odred formiran je 30 novembra 1992. godine u Višegradu. Ovaj odred bio je u sastavu Višegradske brigade Vojske Republike Srpske ( VRS). Ovaj se odred zvao „Carski vukovi“ i komadant im je bio Alexandar Makharev zvani „As“. Za ovaj odred je vezana bitka za Zaglavku. Naime, u decembru 1992. godine Prva višegradska brigada Armije BiH izvršila je napad na rejon Zaglavka, koji je bio poznato uporište VRS. Tad ovaj odred biva napušten od strane njihovih saboraca-Srba- i okružen od strane Armije BiH. Tad ih je mali broj preživio.
Drugog januara 1993. godine stigla je u Višegrad grupa od oko pedeset Kozaka iz Rotovske oblasti, Povoložja i Moskve. (9) Njihov komadant je bio Alexandar Zagrebov.Ruski dobrovoljci se sad koriste kao jurišne jedinice na Goražde i druge slobodne teritorije na Drini. Nakon što je Zagrebov ranjen, na čelo kozačke jedinice dolazi Genadij Kotov, koji je poginuo u februaru 1993. godine kod Višegrada. Krajem februara dolaze novi dobrovoljci i u martu 1993. godine zajedno sa Prvim kozačkim polueskadronom formiraju Drugi objedinjeni ruski dobrovoljački odred, u čijem sastavu je bilo oko 35 ljudi. (10) Ovaj odred je učestovao u borbama oko Višegrada i ponovnom zauzimanju rejona Zaglavak. Ovaj odred se raspao u oktobru 1993. godine a njegova zastava je predata u Muzej Ruske pravoslavne crkve u Beogradu. U samom gradu ima spomen ploča koja je posvećena dobrovoljcima koji su se „borili za Srbiju“. (11) Veliki broj ruskih dobrovoljaca u potrazi za „akcijom“ odlazi u Sarajevo, odnosno na liniju fronta Jevrejsko groblje.
Tamo se formira Treći ruski dobrovoljački odred na čelu sa komadantom Alexandrom Škrabovom. Ovaj odred je brojao oko 60-80 ljudi i prošao je kroz goraždansko i olovsko ratište. (12) Treći RDO je prestao da postoji ouči 1994. godine, kada im je komadant Škrabov poginuo. Nakon raspada ovog odreda jedan manji odred je formiran na Dobrinji i postojao je sve do marta 1994. godine.
U jesen 1995. godine VRS je pokušala posljednju ofanzivu u središnjoj Bosni, odnosno Nišićkoj visoravni. Skoro svi Rusi sa Dobrinje i iz ostalih jedinica VRS uključili su se u jedinicu „ Beli Vukovi“ Srðana Kneževića. (13) Njihova baza je bila u Olimpijskom centru „Jahorina“ i oni su sudjelovali u svim važnijim operacijama VRS. U ovoj jedinici pored Rusa bilo je i Grka, Bugara, Rumuna itd. Najveći broj poginulih ruskih dobrovoljaca je ukopano na groblju u selu Donji Milići kod Sarajeva i u Višegradu. Danas postoji spomen ploča u Bileći kod Trebinja posvećena palim ruskim dobrovoljcima koji su najvjerovatnije bili pripadnici Prvog RDO.
A u gradiću Očakovo kod Moskve formirana je Nacionalna unija dobrovoljaca Republike Srpske. Tamo veterani ovog rata održavaju nedeljnu školu za maloljetnu djecu gdje ih uče borilačkim vještinama, pravoslavnoj historiji te praktičnim vojni predmetima. Dana 28. decembra 2002. godine u gradiću Očakovo održana je vojno-taktička manifestacija pod nazivom „Zaglavak-92“ u kojem su polaznici ove nedeljne škole oživjeli scenario bitke iz okoline Višegrada. Godine 1999. komesar Haškog tribunala Vanesa Le Roa zatražila je od Ruske vlade da se Tribunalu izruče ruski dobrovoljci koji su učestovali u agresiji na Republiku BiH na osnovu sumnje da su počinili ratni zločin kazavši da imaju dovoljno dokaza da ih optuže. (14) Dan danas, iz nepoznatih razloga ni jedan od njih nije izručen.
Grčki dobrovoljci
Iako su grčki dobrovoljci u BiH bili prisutni još od ranije, general Ratko Mladić je odlučio u martu 1995. godine da formira poseban odred grčkih dobrovoljaca pod imenom Grčka dobrovoljačka garda. Taj odred je bio u sastavu Drinskog korpusa VRS. (15) Ova jedinica je učestovala u napadu na Srebrenicu u julu 1995. godine i nakon pada ove UN-ove enklave grčki i srpski vojnici su na crkvu u Srebrenici postavili zastave Grčke, Srbije, Bizantije i Vergine, grada u Grčkoj, te su odpjevali himne obje države. (16) Nakon što je Srebrenica pala, grčka državna televizija obavila je telefonski interview sa jednim grčkim vojnikom koji je rekao: „ Nakon što je prestalo bombardovanje mi smo ušli i očistli mjesto“. Na pitanje za šta se ovi mladići bore najčešće bi odgovorili „ Za našu religiju“.Jedan pripadnik Grčke dobrovoljačke garde, po imenu Apostolos Bambos izjavio je da se bori „ Za Veliku Grčku u Evropi slobodnu od cionista i muslimana“. (17) Iz izjava koji su dali ovi mladići a koje su prenjele novine u Grčkoj i novinar Takis Michas objavio u svojoj knjizi Unholy Alliance (Nesveti savez) može se lahko uočiti da su dobrovoljcima bili isprani mozgovi.
Veći dio ovi grčkih dobrovoljaca su bili pripadnici neo-nacističke organizacije Hrisi Avgi. (18) Ova organizacija je imala 200 stalnih članova i publikovala je magazin pod istim nazivom. Naslovna stranica izdanja 2. juna 1995. godine posvećena je bila grčkim vojnicima koji ratuju zajedno sa četnicima. Četiri pripadnika Grčke dobrovoljačke garde su u septembru 1995. godine primili medalje „Beli Orao“ od Radovana Karadžića za zasluge na bojnom polju. Ne samo da su grčki mediji prenosili iz Bosne iskrivljenu sliku dogadjaja, već je i Grčka pravoslavna crkva bila itekako veliki faktor u odlasku ovih mladića u Bosnu.Oni rat u Bosni nisu vidjeli kao rat izmeðu Bosne i Srbije već kao rat izmeðu muslimana i pravoslavaca a u nekim slučajevima su Bosnu smatrali kao zadnji simbol njima neprijateljske Turske u Evropi. Neki grčki pravoslavni sveštenici su putovali u Bosnu, vršili vjerske obrede i bili moralna podrška srpskim vojnicima i oficirima. (19) Takoðer, imamo slučaj da su pravoslavni sveštenici iz Salonike (Soluna) posjetili Zvornik u decembru 1993. godine i obavili liturgiju u crkvi Svetog Nikole( U januaru 1995. godine Zvornik postaje sestrinski grad Salonike).
Najveći uticaj na grčko društvo i vladu da podržavaju samozvanu Srpsku Republiku u Bosni je imala Asocijacija srpsko-grčkog prijateljstvo. Njihov predsjednik Aris Mousionis je bio glavni zagovarač da Radovan Karadžić posjeti Grčku. Njemu je tada 1993. godine upriličena državna ceremonija gdje se sastojao sa predsjednikom Grčke Konstantinom Mitsotakisom i premijerom Andreasom Papandreouom, te se poglavarom Grčke pravoslavne crkve Serapheimom. Tokom posjete Karadžić je pred masama održao govor i izrekao jednu rečenicu koja će ostati dobro upamćena: „Svi nam govore da spustimo oružije zato što smo sami.Ali mi kažemo ne, mi nismo sami. Mi imamo Boga i Grke uz nas.“ (20)
Zaključak
GDG nakon okupacije i genocida Srebrenica: Srbi fašistički pozdravljajuGodine 2005. nakon što je objavljen snimak ubistva šestoro srebreničkih mladića, Grčka vlada se pod pritiskom opozicije izvinula Bosni zbog podrške koju je pružila Miloševićevoj vladavini. Iako je ovo pozitivan potez, ipak mnogo toga ima još da bude učinjeno sa grčke i ruske strane. Kao prvo mora se objaviti spisak svi stranih dobrovoljaca i plaćenika koji su učestovali u agresiji na Republiku BiH. Osim toga, svim vjerskim i političkim dužnosnicima koji su podržavali agresorske snage u napadu na R BiH i koji su moralno i finansijski podržavali strane dobrovoljce treba zabraniti da obavljaju javne funkcije. Zatim, neo-nacističkim i nacionalističkim organizacijama koje su regrutirale mladiće iz ovih pravoslavnih zemalja treba u potpunosti zabraniti djelovanje. Sve ovo što sam iznio u ovom radu dokazuje da pravoslavni svijet nije nimalo bio pasivan kad je rat u Bosni u pitanju.
Komentar redakcije: IZVRSNA KNJIGA GRČKOG AUTORA MITSOSA TAKISA “Savez grijeha: Grčka i Miloševićeva Srbija”
2003 grčki autor po imenu Mitsos Takis je objavio izvanrednu knjigu pod naslovom “Savez grijeha: Grčka i Miloševićeva Srbija” u kojoj je detaljno dokumentovana podrška grčke vlade pružene Miloševićevoj vladavini terora u Srbiji, Crnoj Gori i na okupiranim teritorijama Bosne-Hercegovine. Kako je tada londonski magazin “Observer”, pomalo zlobno, prokomentarisao: “Grčka bi mogla uskoro otkriti izvor vlastite neugodnosti u vezi grčke upetljanosti u masakr kod Srebrenice.” Mitsos Takis navodi u veoma dobro dokumentovanom djelu, da pored činjenice da su grčka vlada, grčki mediji i politički krugovi Grčke bili pro-srpski, anti-bosanski i anti-muslimanski tokom srpske agresije na RBiH, da je oko 100 grčkih dobrovoljaca učestvovalo u operacijama oko Srebrenice i ponosno mahalo grčkom zastavom nakon najgoreg masakra poslije Drugog svjetskog rata na evropskom tlu. On navodi imena upetljanih osoba i dodaje da Milan Milutinovic odlično zna o kome se radilo jer se “Milutinovic smatrao direktnim Miloševićevim izaslanikom u Grčkoj i imao je ključnu ulogu u Beogradu i Atini tokom ratova na Balkanu.” Zaključak: Grčka se nije lahko uključila u vode EU!
Fussnote:
1) Brojnost ruskih dobrovoljaca, Alexandar Kravchenko, http://www.srpskapolitika.com/saznajemo/2005/211.html
2) Ljubav prema Rusiji, Srbima u krvi, Fjodor Kotreljov, http://www.apisgroup.org/zapisi.html?id=27
3) Srpski tajni rat, Philip J. Cohen, Sarajevo, str. 71
4) Brojnost ruskih dobrovoljaca, Alexandar Kravchenko, http://www.srpskapolitika.com/saznajemo/2005/211.html
5) Ibid
6) Ibid
7) Ljubav prema Rusiji, Srbima u krvi, Fjodor Kotreljov, http://www.apisgroup.org/zapisi.html?id=27
8) The Fate of Russian Volunteers in Bosnia, Stanislav Varykhanov, http://english.pravda.ru/accidents/21/93/376/11072_bosnia.html
9) Brojnost ruskih dobrovoljaca, Alexandar Kravchenko, http://www.srpskapolitika.com/saznajemo/2005/211.html
10) Ibid
11) The Fate of Russian Volunteers in Bosnia, Stanislav Varykhanov, http://english.pravda.ru/accidents/21/93/376/11072_bosnia.html
12) Brojnost ruskih dobrovoljaca, Alexandar Kravchenko
13) Ibid
14) The Fate of Russian Volunteers in Bosnia, Stanislav Varykhanov,
15) Takis Mikas, Unholy Alliance: Greece and Milošević’s Serbia, .Texas University Press, 2003, str. 18.
16) Ibid, str.17
17) Ibid, str.18
18) Eleftherotypia. 16/07/2005, preneseno na http://en.wikipedia.org/wiki/Hrisi_Avgi#_note-srebr
19) Ibid. str. 21
20) Ibid. str. 26